Ini beberapa pengertian dari Carita Wawacan
WAWACAN
Pengertian; Karangan anu
ditulisna make patukan pupuh. Wawacan nyaeta
carita anu ditulis dina wangun pupuh. Caritana panjang. Basa dina wawacan mah
make basa ugeran, sabab kabeungkeut ku aturan pupuh tea.
Wawacan anu kasohor nyaeta wawacan purnama alam
karangan R. Suria direja jeung wawacan rengganis karangan H. Abu ssalam
(tarjamahan tina basa jawa)
Pengarang;
R. Suria jeung H.Abu Salam
Tahun; 1997
Guru Wilangan jeung Guru lagu dina
saban padalisan >>
Guru wilangan; aturan jumlah larik dan
jumlah suku kata, guru lagu; aturan rima akhir, serta watak tujuh belas Pupuh Sunda
yang meliputi Kinanti, Sinom, Asmarandana, Dangdanggula, Balakbak, Durma,
Gambuh, Gurisa, Jurudemung, Ladrang, Lambang, Magatru, Maskumambang, Mijil,
Pangkur, Pucung, dan Wirangrong beserta contoh dan lagunya.
Pupuh téh
mangrupa ugeran (puisi) anu kauger ku guru
wilangan jeung guru
lagu. Guru wilangan nyaéta patokan jumlah padalisan (jajaran) dina
unggal pada (gundukan) sarta lobana engang (suku kata/vokal) dina unggal
padalisan. Guru lagu nyaéta patokan sora vokal dina tungtung unggal padalisan
atawa “dang-ding-dung”-na sora vokal dina engang panungtung.
Pupuh Sunda
kabéhna aya tujuh belas (17). Aya nu kaasup sekar ageung(wanda laguna
rupa-rupa) nyaéta Kinanti, Sinom, Asmarandana, jeung Dangdanggula (KSAD), jeung sekar
alit (wanda
laguna ngan sarupa) nyaéta Balakbak, Durma, Gambuh, Gurisa, Jurudemung,
Ladrang, Lambang, Magatru, Maskumambang, Mijil, Pangkur, Pucung, jeung
Wirangrong. Unggal Pupuh miboga ugeran guru wilangan jeung guru lagu sarta
watek séwang-séwangan.
Anapon karangan
pondok dina wangun ugeran anu dianggit maké patokan Pupuh disebutna téh Guguritan atawa Dangding.
Kecap ‘gurit’ asalna tina basa Sangsakerta, ‘grath’,
anu hartina nyusun karangan. Kecap ‘ngagurit’ miboga harti anu sarua jeung
‘ngadangding’, nyaéta nuduhkerun kana pagawéan ngaréka atawa nyusun karangan
winangun Dangding atawa Pupuh.
1. Asmarandana
Sapada diwangun ku 7 (tujuh)
padalisan (8-i, 8-a, 8-é/o, 8-a, 7-a, 8-u, 8-a). Watekna silihasih, silih
pikanyaah, naséhat, atawa mépélingan
Contoh
>
1. Éling-éling mangka éling
[8-i]
2. rumingkang di bumi alam [8-a]
3. darma wawayangan baé [8-é]
4. raga taya pangawasa [8-a]
5. lamun kasasar lampah [7-a]
6. napsu nu matak kaduhung [8-u]
7. badan anu katempuhan [8-a]
2. Balakbak
Sapada diwangun
ku 3 (tilu) padalisan (15-é, 15-é, 19-é). Watekna pikaseurieun, banyol, atawa
lulucon.
Contoh>
1.Aya warung sisi
jalan ramé pisan, Citaméng [15-é]
2.Awéwéna luas-luis geulis pisan, ngagoréng [15-é]
3. Lalakina lalakina los ka pipir nyoo monyét, nyangéréng [19-é]
3. Dangdanggula
Sapada diwangun
ku 10 (sapuluh) padalisan (10-i, 10-a, 8-é/o, 7-u, 9-i, 7-a, 6-u, 8-a, 12-i,
7-a). Watekna kabungahan atawa kaagungan.
Contoh>
1. Méga beureum surupna geus
burit [10-i]
2. ngalanglayung panas pipikiran [10-a]
3. cikur jangkung jahé konéng [8-é]
4. naha teu palay tepung [7-u]
5. simabdi mah ngabeunying leutik [9-i]
6. ari ras cimataan [7-a]
7. gedong tengah laut [6-u]
8. ulah kapalang nya béla [8-a]
9. paripaos gunting pameulahan gambir [12-i]
10. kacipta salamina [7-a]
4. Durma
Sapada diwangun
ku 7 (tujuh) padalisan (12-a, 7-i, 6-a, 7-a, 7-i, 5-a, 7-i). Watekna ngambek,
paséa, gelut, atawa perang.
Contoh>
1. Moal ngejat
sanajan ukur satapak [12-a]
2. geus dipasti ku jangji [7-i]
3. mun tacan laksana [6-a]
4. numpes musuh sarakah [7-a]
5. henteu niat seja balik [8-i]
6. najan palastra [5-a]
7. mati di médan jurit [7-i]
5. Gambuh
Sapada diwangun ku 5 (lima) padalisan (7-u, 10-u/i, 12-i, 8-u, 8-o). Watekna bingung, samar polah, tambuh laku.
Contoh>
1. Ngahuleng banget bingung
[7-u]
2. henteu terang ka mana nya indit [10-i]
3. turug-turug harita téh enggeus burit [12-i]
4. panon poé geus rék surup [8-u]
5. keueung sieun aya méong [8-o]
6. Gurisa
Sapada diwangun ku 8
(dalapan) padalisan (8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a). Watekna
pangangguran, tamba kesel, pikalucueun.
Contoh >
1. Hayang teuing geura
beurang (8-a)
2. geus beurang rék ka Sumedang (8-a)
3. nagih kanu boga hutang (8-a)
4. mun meunang rék meuli soang (8-a)
5. tapi najan henteu meunang (8-a)
6. teu rék buru buru mulang (8-a)
7. rék tuluy guguru nembang (8-a)
8. jeung diajar nabeuh gambang (8-a)
7. Jurudemung
Sapada diwangun ku 5 (lima)
padalisan (8-a, 8-u, 6-i, 8-a, 8-u). Watekna kaprihatinan, kaduhung, atawa
hanjakal.
Contoh>
1. Mungguh nu hirup di dunya
[8-a]
2. ku kersaning anu Agung [8-u]
3. geus pinasti panggih [6-i]
4. jeung dua rupa perkara [8-a]
5. senang paselang jeung bingung [8-u]
8. Kinanti
Sapada diwangun ku 6 (genep)
padalisan (8-u, 8-i, 8-a, 8-i, 8-a, 8-i). Watekna miharep atawa prihatin.
Contoh>
1. Budak leutik bisa ngapung
[8-u]
2. babaku ngapungna peuting [8-i]
3. nguriling kakalayangan [8-a]
4. néangan nu amis-amis [8-i]
5. sarupaning bungbuahan [8-a]
6. naon baé nu kapanggih [8-i]
9. Sinom
Sapada diwangun ku 9
(salapan) padalisan (8-a, 8-i, 8-a, 8-i, 7-i, 8-u, 7-a/8-a, 8-i, 12-a). Watekna
gumbira.
Contoh>
1. Warna-warna lauk émpang
[8-a]
2. aya nu sami jeung pingping [8-i]
3. pagulung patumpang-tumpang [8-a]
4. Ratna Rengganis ningali [8-i]
5. warnaning lauk cai [7-i]
6. lalawak pating suruwuk [8-u]
7. sepat patingk(ar)océpat [7-a (8-a)]
8. julung-julung ngajalingjing [8-a]
9. sisi balong balingbing sisi balungbang [12-a]
0 komentar :
Posting Komentar